Học cách phân biệt hiện tượng hoá học và hiện tượng vật lý: định nghĩa, dấu hiệu nhận biết nhanh, bảng so sánh, bài tập ví dụ và đáp án chi tiết

Nhận biết, phân biệt hiện tượng hoá học và hiện tượng vật lý (kèm ví dụ minh hoạ)

Học Cùng Con hướng dẫn các em cách phân biệt nhanh giữa hiện tượng hoá học và hiện tượng vật lý bằng định nghĩa, dấu hiệu, bảng so sánh và một câu hỏi trắc nghiệm mẫu có đáp án chi tiết.

Mục lục

• Hiện tượng vật lý là gì?
• Hiện tượng hoá học là gì?
• Bảng so sánh nhanh
• Ví dụ trắc nghiệm & lời giải
• Mẹo nhận biết nhanh
• Câu hỏi luyện tập thêm

1) Hiện tượng vật lý là gì?

Hiện tượng vật lý xảy ra khi một chất chỉ thay đổi trạng thái, hình dạng, kích thước… mà không tạo thành chất mới.

• Nước đá tan thành nước lỏng.
• Đun nước sôi, nước chuyển từ lỏng sang hơi.
• Bẻ gãy chiếc đũa gỗ – vật đổi hình dạng, bản chất vẫn là gỗ.

Vì sao? Các hạt cấu tạo chỉ sắp xếp khác đi (trạng thái/hình dạng), công thức hoá học của chất không đổi.

2) Hiện tượng hoá học là gì?

Hiện tượng hoá học là quá trình trong đó chất ban đầu biến đổi và tạo ra chất mới có tính chất khác.

• Sắt để lâu bị gỉ (tạo oxit sắt mới).
• Gỗ cháy thành than và khí CO₂.
• Thức ăn để lâu bị thiu, xuất hiện mùi/vị lạ do các phản ứng phân hủy.

Vì sao? Có phản ứng hoá học xảy ra – liên kết hoá học bị phá vỡ và hình thành liên kết mới, sinh ra chất mới.

3) Bảng so sánh nhanh

Tiêu chí	Hiện tượng vật lý	Hiện tượng hoá học
Bản chất	Không tạo chất mới	Tạo chất mới
Dấu hiệu	Đổi trạng thái/hình dạng	Xuất hiện mùi lạ, màu mới, khí, kết tủa; toả/thu nhiệt
Ví dụ	Băng tan, nước bay hơi…	Cháy gỗ, sắt gỉ, thức ăn thiu…

4) Ví dụ trắc nghiệm & lời giải

Câu hỏi: Những hiện tượng sau đây là hiện tượng hoá học?

1. Về mùa hè thức ăn thường bị thiu.
2. Đun đường, đường ngả màu nâu rồi đen đi.
3. Các quả bóng bay lên trời rồi nổ tung.
4. Cháy rừng gây ô nhiễm lớn cho môi trường.
5. Nhiệt độ Trái đất nóng lên làm băng ở hai cực tan dần.

Phân tích nhanh:

• (1) Thức ăn thiu → xuất hiện chất mới → hoá học.
• (2) Đường caramen hoá/cháy → sinh chất mới → hoá học.
• (3) Bóng bay nổ do khí cháy (trường hợp chứa khí dễ cháy như H2 chẳng hạn, khi nổ bóng bay ở trên cao do chênh lệch áp suất trong và ngoài vỏ bóng, nhưng vỡ bóng sẽ có hiện tượng khí bị cháy, nhiều GV và HS không rõ nên rất băn khoan với câu hỏi này) → buicongthang.blogspot.com Chốt giúp bạn: đây là hiện tượng hoá học.
• (4) Cháy rừng → gỗ biến thành than/khí → hoá học.
• (5) Băng tan → đổi trạng thái rắn→lỏng, không tạo chất mới → vật lý.

Đáp án đúng: A. (1), (2), (3), (4).

5) Mẹo nhận biết nhanh

• Hỏi: “Có chất mới sau hiện tượng không?” — Có: hoá học; Không: vật lý.
• Quan sát dấu hiệu: mùi mới, màu mới, khí/khói, kết tủa, toả/thu nhiệt → thường là hoá học.
• Đổi trạng thái (rắn–lỏng–khí) mà bản chất giữ nguyên → vật lý.

6) Câu hỏi luyện tập thêm

1. Ghi rõ vì sao: tuyết tan vào mùa xuân là hiện tượng gì?
2. Bánh mì nướng bị cháy xém là hiện tượng gì? Nêu dấu hiệu.
3. Đập nhỏ viên đường, chất thu được là gì? Vì sao không tạo chất mới?

Mẹo cho phụ huynh: Khi nấu ăn, hãy hỏi con: “Món này có tạo mùi/màu mới không? Có khói/khí thoát ra không?”—từ đó cùng con phân loại hiện tượng một cách vui và dễ nhớ. Chúc các bậc phụ huynh dành thời gian Học cùng con với những kiến thức thú vị hữu ích trên https://buicongthang.blogspot.com

Tài liệu tham khảo khái niệm phản ứng hoá học: Wikipedia – Phản ứng hoá học.

---

Bài viết mang tính giáo dục hoặc vi phạm bản quyền